Khi thời gian xoay vần những tháng vào đông lạnh buốt, sương mù phủ trắng của buôn làng, những đứa trẻ lạnh cóng trong sương ấy, làm nó chạnh lòng, mang xuống cho một gia đình nghèo của buôn làng chiếc chăn ấm, mà nó nhận được từ một người bạn. Chiếc chăn được dệt bông ấm áp, nó tưởng chừng đem một niềm vui đến cho gia đình nhỏ này. Con đường dốc, nó cố chạy chiếc xe máy men theo con đường nhỏ đến ngôi nhà ấy, gọi là nhà nhưng chỉ là những mảnh gỗ ghép lụp xụp, bước vào ngôi nhà ấy hai đứa bé chạy ra ríu rít chào :
NGUỒN:
Khi thời gian xoay vần những tháng vào đông lạnh buốt, sương mù phủ trắng của buôn làng, những đứa trẻ lạnh cóng trong sương ấy, làm nó chạnh lòng, mang xuống cho một gia đình nghèo của buôn làng chiếc chăn ấm, mà nó nhận được từ một người bạn. Chiếc chăn được dệt bông ấm áp, nó tưởng chừng đem một niềm vui đến cho gia đình nhỏ này. Con đường dốc, nó cố chạy chiếc xe máy men theo con đường nhỏ đến ngôi nhà ấy, gọi là nhà nhưng chỉ là những mảnh gỗ ghép lụp xụp, bước vào ngôi nhà ấy hai đứa bé chạy ra ríu rít chào :
- "Niam să mơi" (chào sơ)
Nó cũng chào lại, cúi xuống cho hai đứa bé mấy cái kẹo, rồi mang chiếc chăn cho mẹ hai đứa trẻ là chị Ka Hịu
- Trời lạnh rồi mơi (sơ) cho cái chăn đắp ấm nhá.
- Đôi mắt rươm rướm nước của người mẹ trẻ cúi đầu:
- Ưn ngai mơi (cảm ơn mơi).
Hỏi thăm gia đình, người chồng đi làm thuê cho người ta, còn chị Hịu ở nhà coi hai đứa nhỏ và cấy lúa. Chào tạm biệt để về, nó nghe tiếng gọi của chị Hịu, nó quay lại thấy chị Hịu mang ra một tấm khăn quàng cổ được làm bằng vải thổ cẩm chị nói:
- Cho mơi cái khăn này con mới dệt đấy, tấm khăn này choàng ấm lắm, rồi chị choàng khăn cho nó cẩn thận, mơi về kẻo sương xuống lạnh lắm đấy.
Trái tim nó như bị bóp nghẹt một cái gì đó nghẹn ngào, đan xen bối rối, nó không dám nhận tấm khăn choàng cổ ấy. Nhưng rồi nó hiểu rằng phong tục mến khách của người K'Ho, là khi họ cho ai cái gì mà bị trả lại, thì người ấy không tôn trọng họ, và họ lo lắng về cái mình cho là dở là xấu, nên nó phải nhận như nhận cả tấm lòng của chị Hịu, nó khẽ hỏi:
- Sao chị Hịu không giữ lại choàng cho ấm.
- Chị mỉm cười: mơi cũng lạnh mà với lại tấm khăn này dệt nhanh thôi.
Tấm vải thổ cẩm là một vật dụng của tất cả những người phụ nữ vùng sơn cước này, vải thổ cẩm còn được dệt thành tấm khăn địu trẻ em từ 0- 2 tuổi để đứa trẻ luôn được ở với mẹ. Vải thổ cẩm còn được may thành áo váy để dùng hằng ngày hay những tấm vải được dệt cầu kỳ để may váy áo cho nàng dâu bắt chồng (phong tục cưới hỏi), hay sử dụng vào những dịp lễ đặc biệt
Con gái đến tuổi trưởng thành đã chuẩn bị trồng bông, lên rừng lấy lá cây nhuộm vải. Theo tục lệ con gái K'Ho phải biết dệt vải trước khi lấy chồng, dệt được thổ cẩm người con gái mới được "kup bao" (bắt chồng). Phụ nữ K'Ho dệt thổ cẩm mọi lúc mọi nơi, khi đàn ông biết cầm dao đi rừng cũng là lúc đàn bà biết cầm dưngpong (dụng cụ để dệt vải của người K'Ho). Dệt thổ cẩm đòi hỏi sự khéo léo của đôi tay, sự tinh anh của đôi mắt.
Nguyên liệu của nghề dệt truyền thống là sợi bông, lúc trước khi cây bông còn ít người ta con sử dụng vỏ cây ngâm đập để se thành sợi dệt vải, và các loại cây tạo màu được lấy từ trong tự nhiên. Màu xanh lấy lá cây tơrung vò nát, ngâm trong ché khoảng một tuần, sau đó lấy ra nghiền mịn. Nước lá đông lại thành cục nhỏ, đồng bào mang phơi thật khô, lúc nhuộm lấy chất keo đó bỏ vào chậu, đổ nước vào hoà tan và ngâm sợi trong hai ngày. Màu xanh dương lấy từ lá cây chát (chàm be), màu đỏ lấy loại cỏ họ dền, phơi khô, nấu, lọc rồi nhuộm sợi, màu vàng lấy củ nghệ dại không giống với nghệ thường ăn, hạt quả cari còn gọi là quả nho để chế màu cam... Để màu nhuộm được bền, người ta hòa thêm bột vỏ sò và tro củ chuối vào dung dịch nhuộm.
Công cụ dệt và khung dệt thổ cẩm của người K'Ho khá đơn giản. Khung dệt của người K'Ho chỉ dùng cho một người làm, không đặt cố định. Bộ khung dệt làm bằng những thanh gỗ, tre, hay những ống lô ô, khi dệt mới được căng ra, còn khi không làm được xếp gọn lại được. Nếu không có sản phẩm làm dở dang, thì khó có thể hình dung đó là khung dệt của đồng bào. Hoa văn dệt trên thổ cẩm của người K'Ho khá đơn giản chủ yếu là hình thoi, hình tam giác kết nối vào nhau thành những đường viền và tạo nên điểm nhấn cho tấm khăn đẹp, hình khối chắc và mang nét đặc trưng riêng của người K'Ho. Gam màu chủ đạo trên sản phẩm thổ cẩm của người K'Ho thường là màu đen, màu trắng, màu xanh, màu đỏ trang trí cho hoa văn. Người K'Ho rất ưa chuộng màu nền là màu tối, màu trầm, đặc biệt là hai màu: xanh và xanh đen. các sản phẩm thổ cẩm của người K'Ho nổi tiếng bền đẹp và mang nét đặc trưng riêng.
Sản phẩm thổ cẩm của người K'Ho dày dặn, nhưng mềm mại, thoáng mát và dễ sử dụng. Thông qua tấm vải dệt, người phụ nữ K'Ho đã gửi gắm tâm hồn, tình cảm cũng như sự cảm nhận về thế giới tự nhiên, con người bằng những hoa văn sinh động, gần gũi trong đời sống hàng ngày như bông hoa, hình người, cây nêu, nhà sàn, các hình kỷ hà, muông thú, các vật dụng gần gũi trong đời sống sinh hoạt và mỗi hình đều mang ý nghĩa riêng. Ví dụ như: hình mắt chim tượng trưng cho cuộc sống gần gũi núi rừng, hình chiếc chà gạc tượng trưng cho việc làm nương rẫy.... Trên một khổ vải, phụ nữ K'Ho thường tạo hai dải hoa văn hai bên mép vải, làm được như vậy rất khó. Người dệt phải rất am hiểu về bố cục, cách sắp xếp sợi ngang và sợi dọc. Người ta phải quy ước với nhau, phải trải bao nhiêu sợi màu này, màu kia mới tạo ra hoa văn. Điều này chỉ những người lành nghề mới làm được".
Tấm vải thổ cẩm của anh chị em vùng cao mang đến một nét văn hóa đặc trưng cho con người nơi đây. Có thể tấm vải được bán ở nhiều tiệm vải, hay cửa hàng đồ lưu niệm nhưng ít ai biết được các giai đoạn dệt thành tấm vải ấy. Đến và ở nơi đây tìm hiểu và chứng kiến công việc tạo nên tấm vải là cả một quá trình dài từ việc se sợi, nhuộm sợi, đến khi lên khung dệt sắp xếp sợi chỉ cho ra đúng hoa văn mình muốn mới thấy được sự kiên nhẫn và đôi tay khéo léo của những người phụ nữ sơn cước.
Cái nghề mà họ gìn giữ bao nhiêu thế hệ, tưởng chừng nhỏ bé ở một góc núi xa xôi của thế giới này nhưng được nhắc đến: "Con như người thợ dệt đang mải dệt đời mình" (Is 38). Người thợ dệt ấy dệt đời mình trong tình thương của Yàng (Thiên Chúa), Yàng cho mưa cho nắng để mình trồng lúa làm rẫy, cho cây bông có chỉ dệt vải, cho quả café chắc hạt, cho cỏ lên nhanh để đàn trâu, đàn bò có thức ăn.... Tất cả thiên nhiên, như muốn nói lên tình thương của Yàng dành cho những con người vùng núi này, để rồi từng con người nơi đây đều mang cái chân chất của núi đồi.
Tuy nhiên, để dệt một tấm thổ cẩm thường mất rất nhiều công sức, nên người dệt thổ cẩm ngày một ít đi. Ngày nay phần nhiều chỉ người lớn tuổi còn giữ nghề thổ cẩm thủ công truyền thống".
Nó trở về cộng đoàn chợt đâu đó một tư tưởng của cha Henri Nouwen. "Chính Chúa Thánh Thần sẽ đảo ngược mọi suy nghĩ của con người, người chết có sứ mạng với người sống, người da màu có sứ mệnh với người da trắng, người nghèo có sứ mệnh với người giàu, những người mà thế gian coi là tầm thường, hèn mọn lại được Thiên Chúa chọn để loan báo Tin Mừng". Nó tưởng chừng mình đến mang chăn ấm cho gia đình chị Hịu thì chính chị cho nó sự ấm áp của tình người. Nó tưởng chừng mình đến vùng đất tây nguyên này để dạy học, để mang kiến thức cho con người nơi đây, thì chính những con người nơi đây dạy nó về bài học của thiên nhiên, của phó thác vào Thiên Chúa. Từ trong cái nghèo, họ dạy nó về nhân đức khó nghèo thực sự của sự đơn giản và hiền hòa.
Đang khi sống giữa buôn làng của anh chị em người K'Ho nó học và hiểu thêm nhiều điều thú vị về văn hóa, công việc và con người nơi đây như một cơ hội của hy vọng mà Thiên Chúa dành cho nó ngang qua những con người vùng đồi núi này. Chỉ ước mong sao nó để cho Chúa dệt đời nó theo ý Chúa để nên tấm vải ấm có ích cho Hội Thánh và con người.
