Tản mạn về sách ở các nhà sách Công giáo (*)
Chú thích: (*) Bài viết của một linh mục chia sẻ trên fb. Tiêu đề do VTCG tạm đặt.Bên dưới xin giới thiệu thêm 2 bài viết liên quan được đăng trên web CGvDT.
Tranh ảnh tượng tràn ngập, hình ảnh Chúa, Mẹ và các Thánh được treo lủng lẳng, đánh đu trên đầu; đồ thánh, chén lễ, áo lễ kiều diễm trong nhiều tủ kính trang trọng ; các bình-chậu hoa plastique rực rỡ chiếm những vị trí vàng của nhà sách ; còn không gian của sách thì bị teo tóp lại, chỉ còn vỏn vẹn mấy cái kệ ọp ẹp…
Chuyện gì thế này ? - Các cha, các soeurs, các thầy, các dì phước chưa kịp thay đổi bảng hiệu hay sao ? Đáng ra phải ghi là Nhà Ảnh Tượng thì sẽ chính xác hơn là Nhà Sách.
Trước cảnh tượng này, một vài suy nghĩ mông lung chợt thoáng qua:
- Có phải đây là thực trạng của đời sống Đạo? À không, nên gọi là trào lưu thì đúng hơn, có phải đây là trào lưu sống Đạo của người Công Giáo hôm nay ? Phải chăng chúng ta (người Công Giáo) hôm nay thích trưng bày Chúa chứ không còn muốn tìm hiểu, học về Chúa nữa. Chúng ta chỉ muốn bày tỏ niềm tin và lòng sùng kính qua những hình ảnh to, đẹp, độc đáo, được khắc chặm, tạc trên những loại vật liệu đắt tiền, quý hiếm ? Đúng rồi, nên dâng lên Chúa những gì đẹp nhất, quý nhất. Điều này thể hiện sự chín muồi của đời sống đạo?
Chắc chắn rồi, trưng bày hình ảnh của Chúa và các Thánh cũng là cách để bày tỏ niềm tin… Tôi thầm tự nhủ. Hy vọng con mắt được thỏa mãn thì tâm hồn cũng được dưỡng nuôi, chứ nếu không, sẽ đến lúc chẳng còn ai biết các tượng ảnh kia đang diễn tả điều gì. Và rồi các tượng ảnh đó đều sẽ hao hao giống nhau, không thể hiện được cái tình, cái tâm và điều cao quý mà nó muốn diễn đạt.
- Có phải đây là kết quả của cuộc cách mạng số, của thời đại của công nghệ?
Có thể lắm chứ, khi thấy lượng sách trung bình mỗi người Việt Nam đọc mỗi năm được báo chí công bố ; quan sát thói quen sử dụng điện thoại thông minh thì sẽ hiểu ngay hiện tượng các Nhà Sách Công Giáo không còn bán sách và các nhà sách trong thành phố trở thành các trung tâm bán lẻ dụng cụ điện máy, văn phòng. Người ta không còn thích cầm sách để đọc, không còn đủ kiên nhẫn để theo dõi xuyên suốt một mạch nội dung trong các cuốn sách nữa. Người ta chỉ thích điều ngắn gọn, nội dung đa dạng như trên smartphone, có thể làm việc đa nhiệm trong một lúc… Với lại tất cả đều có thể tìm thấy trên mạng rồi.
- Có phải các Nhà Sách Công Giáo này đã theo quy luật kinh tế cung-cầu chứ không còn là công cụ truyền giáo?
Tôi nghe vang vang tiếng chị thánh hiến (vì hiệp hội tận hiến nên không dùng từ soeur) đứng quầy trả lời điện thoại. Tôi không nhận ra âm điệu của người đang dấn thân để truyền giáo mà là ngôn ngữ, cung điệu của người đang làm kinh doanh thực thụ. Bắt chuyện với chị, tôi được cho biết : «nếu chỉ bán sách thì nhà sách không thể tồn tại được. Bán được một cuốn sách, lợi nhuận từ chiết khấu trên giá bìa được vài ba nghìn thì làm sao mà đủ để duy trì vận hành nhà sách. Trong khi đó bán tượng ảnh, hoa nhựa thì nếu bán được một cái với một vài bình bông thôi đã bằng một ngày bán sách, thậm chí một tuần. Người ta chỉ thích mua tượng ảnh, không ai mua sách cả, may ra chỉ có mấy người đi tu….» Tôi đã hiểu được phần nào lý do các kệ sách bị teo lại hoặc bị biến mất khỏi các Nhà Sách Công Giáo này để được thay thế bằng những tủ trưng bày áo lễ, đồ thánh và các gian hàng ảnh tượng…
Mông lung trên đường về nhà, tôi chợt nghĩ, có khi nào điều tôi nhận thấy ở các Nhà Sách Công Giáo cũng liên quan đến thực trạng của lớp giáo lý và các thiếu nhi trong các giáo xứ mà tôi biết. Các em không muốn học giáo lý, chẳng màng gì đến chuyện đọc kinh (vì không thuộc) ; còn Kinh Thánh, kiến thức về Đức tin, Giáo hội các em phớt lờ…. Đúng rồi, ngay từ nhỏ các em đã dần được hướng dẫn để cảm nhận các giá trị của những cái thấy được, sờ được chứ không được dạy cách cảm nhận các giá trị của suy tư. Các em được dạy cách trầm trồ trước những cái mắt thấy, tai nghe, tay sờ, miệng nếm chứ không được học cách nhìn, thưởng thức bằng con mắt tâm hồn….
Rồi có khi nào chuyện sách biến mất khỏi nhà sách lại liên quan đến các bè phái loạn xạ ngầu trong đời sống đạo gần đây ? Chắc là có đó, nếu không chịu đọc, cập nhật kiến thức một cách thấu đáo khách quan, phớt lờ các thông điệp chính thức, đúng đắn mà chỉ chiều theo sở thích của cá nhân, sùng bái quá mức những gì ngắn gọn, dễ dàng thì sẽ đến lúc bị thao túng bằng các trang web giả danh, bằng những lời chỉ dạy sai trái nhưng chúng lại câu được lượng lớn người đọc vì chiều theo thị hiếu của họ.
Tôi chợt nhớ, có một vài thầy bạn với những đam mê và cuộc đua giản dị. Trong đó có một thầy đam mê sưu tầm các loại rượu thuốc, thầy còn cho biết sau này, khi có điều kiện sẽ đưa các hũ rượu đinh lăng, nhân sâm thâm niên, rắn lạ, ong độc… để trưng bày, đàm luận khi tiếp khách trong nhà xứ tương lai. Còn thầy khác thì có kế hoạch cải trang một khuôn viên giáo xứ sau này thành một vườn sưu tập phong lan thơ mộng. Một người bạn chủng sinh khác cho thấy bản thiết kế đồ họa ngôi đền của thánh quan thầy mà thầy đang ấp ủ để chu toàn lời hứa với thánh nhân khi thầy có được điều kiện sau này…..
Mà thôi, chuyện nó xọ chuyện kia, mông lung, rời rạc quá ! Nếu cứ theo lối suy nghĩ như thế này thì tất cả mọi sự trong đời sống đều bị tôi ghép vào hiện tượng Nhà Sách không còn bán sách.
ART
Lối đi nào cho sách Công giáo
Làm thế nào để ngày càng nhiều người, nhất là giới trẻ mộ mến và đọc sách đạo là thao thức của nhiều vị chủ chăn và phụ huynh.
1. Đối với giáo hữu, đọc sách đạo là một trong những cách bồi bổ niềm tin. Trên thị trường hiện nay ngày càng có nhiều đầu sách đạo ra đời, đề tài phong phú và đa dạng về thể loại. Tuy vậy, quan tâm đến dòng sách này dường như chủ yếu là các linh mục, tu sĩ và một bộ phận giáo dân tham gia các hội đoàn đoàn thể nhà đạo. Điều này dẫn đến tình trạng chênh lệch cung cầu sách Công giáo, ấn phẩm cũ chưa kịp phát hành lại có thêm một loạt sách mới xuất bản, chưa kể số lượng sách dịch cũng có xu hướng tăng. Chị Nguyễn Thị Mỹ Phương, nhân viên nhà sách Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp (38 Kỳ Đồng, Q3, TPHCM) chia sẻ về tình hình bạn đọc của nhà sách trong thời gian gần đây: “Vào những ngày bình thường, số lượng khách không nhiều, giới trẻ cũng thưa thớt. Trong các dịp lễ đặc biệt, người đến tham quan mua sắm đông hơn”. Tương tự, các cơ sở bán sách Công giáo trong khu vực TGP.TPHCM cũng có số lượng khách vừa phải. Mùa thường niên, số lượng khách đến mua hàng tụt giảm, trừ những ngày cuối tuần. Chính vì vậy, dù mang thương hiệu nhà sách nhưng các cơ sở này thường kết hợp bán thêm các dòng sản phẩm khác như tượng ảnh, vật phẩm tôn giáo.
Nằm trong khuôn viên nhà thờ Chí Hòa, ở ngay vị trí mặt tiền, nhà sách Chí Hòa thu hút hàng trăm lượt khách mỗi ngày. Khách hàng đủ độ tuổi, song sản phẩm họ lựa chọn chủ yếu là tượng ảnh, lịch, vật phẩm Công giáo, thiệp giấy... Các loại sách thần học, tu đức rất ít được khách hàng chăm chú.
2. Nhiều nhà sách Công giáo thiếu không gian phục vụ cho việc đọc sách. Anh Đỗ Văn Minh, 25 tuổi, một khách hàng bày tỏ:“Mặc dù nhà sách phát các bài hát thánh ca du dương, dễ tạo cảm xúc nhưng bản thân tôi khi lựa quyển sách nào đó chỉ kịp lật vài trang xem rồi tính tiền ra ngay, vì không có nơi để tham khảo kỹ”.
Một nhóm trẻ khác mơ ước các nhà sách đạo đưa ra các chương trình khuyến mãi, tặng quà hoặc giảm giá để thu hút giới trẻ, bên cạnh đó là thái độ phục vụ thân thiện, tận tình của nhân viên nhà sách.
Ra mắt, giới thiệu sách cũng là hoạt động nhằm thu hút bạn đọc. Một số nhà sách có khuôn viên rộng với sức chứa đông người như nhà sách Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp, nhà sách Đồng Công (Thủ Đức)... rất thích hợp cho những buổi tọa đàm giới thiệu sách. Nơi đó, các tác giả có thể giới thiệu về nội dung sách và quá trình sáng tác, nghiên cứu, dịch thuật; tạo cơ hội cho bạn đọc có sự tương tác bằng những câu hỏi xoay quanh tác phẩm. Sinh hoạt này tạo sự kết nối giữa người viết và người tiếp nhận, giúp bạn đọc tìm đến tác phẩm nhiều hơn, đọc có suy ngẫm hơn, đồng thời người viết cũng lượng định được nhu cầu của độc giả để ra mắt những cuốn sách phù hợp.
Tại nhà sách Đồng Công (Thủ Đức), chúng tôi được nghe tu sĩ Gioan Maria Nguyễn Thành Trí, người trực tiếp quản lý nhà sách tâm sự: “Nhà sách được mở ra chủ yếu để phục vụ bà con, để anh em có thêm nơi đến đọc sách, thư giãn, tìm hiểu Lời Chúa. Nhà sách luôn chú trọng việc cập nhật sách mới để có thể đáp ứng nhu cầu của giáo hữu”.
3. Trước ảnh hưởng của các phương tiện thông tin truyền thông hiện đại, ngày nay, người trẻ đang dần đánh mất đi thói quen đọc sách, sách thông thường đã ít được quan tâm, sách đạo lại càng giảm hơn nữa, nếu không có sự quan tâm cổ xúy của các bậc cha mẹ và các vị chủ chăn. Tại nhà sách Đức Bà Hòa Bình (Q1, TPHCM), chị Nguyệt Hà, 42 tuổi, giáo dân xứ Đồng Tiến (Q10) tìm sách cho bé trai đang học lớp 6 nói: “Truyện tranh ngoài đời có vẻ phù hợp với các bé tiểu học như con tôi, nhưng không phải quyển nào cũng chuẩn. Tôi chọn sách đạo bằng hình và mua CD thánh ca để cháu có thêm những giây phút gấn gũi với đạo giáo ”. Chị còn chia sẻ thêm, thói quen đọc sách Công giáo nên hình thành từ nhỏ, song song với học tập các bộ môn khác. Ở Việt Nam, vấn đề đọc sách đạo chưa được nhiều bậc cha mẹ chú trọng, từ đó dẫn đến kiến thức về tôn giáo của các em trở nên hạn hẹp và không tha thiết với việc đạo.
Để sách đạo gần hơn với thiếu nhi, một số nhà thờ đã thành lập tủ sách Công giáo. Tại giáo xứ Tân Sa Châu (TGP.TPHCM) và Võ Dõng (GP. Xuân Lộc), từ nhiều năm nay, trong khuôn viên nhà thờ, bên cạnh phòng học giáo lý đã có hẳn kệ sách bao gồm truyện các thánh, những sách đạo đức ngắn gọn. Trong các bài giảng, bên cạnh việc học hỏi Thánh Kinh, giáo lý, các cha khuyến khích mọi người đọc thêm sách đạo.
Một cách làm khác tại các giáo xứ hiện nay đó là giới thiệu sách Công giáo trên website của giáo xứ. Ở TGP.TPHCM, một số giáo xứ như Phanxicô Xaviê (Q5), Đa Minh Ba Chuông (Phú Nhuận), Vĩnh Hòa (Q11)... đã có trang web riêng. Nhiều giáo xứ khác cũng đang trong quá trình xây dựng trang thông tin điện tử để đăng tải nội dung cần thiết. Các trang web của giáo xứ có thể chuyển tải thêm mục điểm sách, giới thiệu sách mới, sách hay đến giáo dân, cập nhật thêm thông tin về sách đạo cho mọi lứa tuổi, nhất là trẻ em, giúp giáo dân tìm được những quyển sách bổ ích, có giá trị. Với độ tuổi lớn hơn một chút, thanh thiếu niên có thể tự đến các nhà sách chọn những quyển sách giáo dục tâm lý, suy niệm Lời Chúa và cuộc sống... để thấm nhuần đạo nghĩa và thể hiện trong cuộc sống. Tuy nhiên, các em cũng cần có sự đồng hành của các bậc phụ huynh và các vị chủ chăn trong việc định hướng, gợi mở giúp các em.
Ước mong ngày càng có nhiều người yêu thích, đọc, tìm hiểu sách đạo và xem đó như một phần của đời sống đức tin với sự thúc đẩy của mọi thành phần trong tất cả các khâu từ soạn thảo, xuất bản, phát hành và tiếp nhận.
Anh Nguyên - Nhã Văn (CGVDT)
Còn nhiều ưu tư về sách đạo
Nhiều người Công giáo khi muốn đọc sách đạo khá lúng túng, không biết mua ở đâu, ngay cả ở những vùng có đông đồng bào Công giáo.81 giáo xứ - 5 địa điểm bán sách
Nhiều khu vực tập trung giáo dân nhưng nhà sách Công giáo cũng rất hiếm hoặc phân bố không đều. Vùng Biên Hòa, Hố Nai có 81 giáo xứ, 4 giáo họ và hơn 350.000 giáo dân thuộc các giáo hạt Biên Hòa, Tân Mai, Hố Nai, Hòa Thanh, Phú Thịnh. Thế nhưng cả khu vực chỉ có 5 địa điểm bán sách Công giáo và chủ yếu tập trung trên đoạn đường dài chừng 10 cây số, từ nhà thờ Bắc Hải đến nhà thờ Thanh Hóa.Việc mở nhà sách kèm theo bán áo lễ, chuỗi Mân Côi hay các vật phẩm dùng trong phụng vụ là một hướng đi thường được lựa chọn bởi số lượng người mua quan tâm đến các vật phẩm tôn giáo nhiều hơn hẳn. Vì vậy, dù được gọi là nhà sách Công giáo nhưng người tìm đến lại bị choáng ngợp bởi sự dàn trải la liệt của các loại ảnh, tượng… mà ít chú ý đến những kệ sách nằm lặng lẽ. Nơi bán đã hiếm hoi, không gian hiện diện lại khiêm tốn nên khả năng thu hút của sách Công giáo bị giảm đi là điều dễ hiểu. Tại hầu hết các cửa hàng nói trên, phần dành cho các ấn phẩm nhà đạo hết sức nhỏ hẹp, chỉ chừng 1/3, thậm chí chỉ gói gọn trên một hoặc hai chiếc kệ, tủ nhỏ nên càng khó gây ấn tượng với người mua. “Chúng tôi vẫn cố gắng giới thiệu các đầu sách cho mọi người với mong muốn giáo dân sẽ yêu thích việc đọc sách đạo hơn nhưng lượng khách hàng mua sách nhiều năm qua vẫn không nhiều”, chị Trinh - nhân viên cửa hàng ảnh tượng Bêtania (Gx Bắc Hải) nói. Khả năng tiêu thụ hạn chế của sách đạo là một trong những yếu tố khiến cho những địa điểm kinh doanh mặt hàng này khó mở rộng quy mô hay phát triển rộng khắp.
Trong nhận thức của nhiều Kitô hữu, ngoài sách giáo lý, truyện các thánh thì những thể loại sách đạo khác, đặc biệt là sách suy niệm dường như được mặc định dành cho linh mục, tu sĩ; có lẽ vì thế mà họ không mấy hứng thú với việc đọc cũng như tìm mua. Chị Nguyễn Hoàng Mai Trinh (Gx Bùi Chu) chia sẻ: “Ngoài sách giáo lý thì mình không đọc loại sách Công giáo nào khác vì không có thói quen và sợ không hiểu được nội dung chuyển tải”.
Ký gởi trong nhà sách thông thường
Do ít nơi phân phối, khả năng độc giả tiếp cận sách đạo bị hạn chế. Các tín hữu, nhất là giới trẻ, không hiểu biết nhiều về sách Công giáo. Xoay quanh vấn đề này, chị Hoàng Lưu Tú Nga, đại diện công ty Bayard Việt Nam - đơn vị phát hành nhiều tập sách Sống Lời Chúa, sách thần học, khơi dậy đức tin cho thiếu nhi - cho rằng: “Giáo dân nước mình còn ít quan tâm việc đọc sách nên cần phải xây dựng thói quen cho họ trước. Vì vậy, vào năm 2015 chúng tôi có liên kết với một vài nơi thực hiện phát sách miễn phí cho các bạn trẻ nhằm mục đích trên nhưng sau đó hoạt động này đã bị ngưng lại”.Theo chị Nga, công ty đang thực hiện ký gởi sách tại các nhà sách thông thường và nhận thấy rằng sức mua tại nơi đây thường khá khả quan. Những cơ sở này có hệ thống bày bán chuyên nghiệp và lượng tín hữu đến mua sắm thường cao hơn hẳn. Đối với những ai đang loay hoay tìm đường đi cho sách Công giáo, cách làm của Bayard có thể là một gợi ý để việc đưa sách đến người đọc được thuận tiện.
Hành trình hình thành văn hóa đọc sách Công giáo trong cộng đồng Kitô hữu tại nước ta vẫn còn dừng ở những bước đầu, đòi hỏi sự chung tay của nhiều thành phần trong Giáo hội. Mong rằng trong tương lai, mạng lưới cung cấp sách Công giáo sẽ ngày càng phổ biến để mọi người có thêm cơ hội tiếp xúc với sách, hầu làm phong phú đời sống tâm linh.
TRÚC YÊN (cgvdt)
